عذر گفتن خرگوش

عفو خداوندیت دست: یعنی از روی بزرگی وسروری مر عفو کن

اى قصور ابلهان:یعنی ای نمونهْ آشمار کوتاهی وتقصیر مردم نادان

مرغ بى‏وقت. نظیر: مرغ بى‏هنگام، شوم است وسرش را باید برید.

عذر احمق بتر از جرمش بود: نظیر: عذر بدتر از گناه.

من نه خرگوشم: یعنی من غافل نیستم، گول نمی خورم.

ناکس: یعنی ضعیف، بیچاره.

استم دیده: یعنی ستم دیده، کسی که به او ظلم شده است.

زکات جاه: حقوقى که اداء آن بر ارباب قدرت و بزرگان لازم مى‏گردد برای رعایت احوال ضعفا و داد ورزیدن و سخن مظلومان شنیدن،ورسیدگی به زیر دستان. این تعبیر برگرفته است از حدیث: زکاة الجاه اغاثه اللهفان.[1]

بحر کاو آبى به هر جو مى‏دهد: معمولاً آب از جوی و رودخانه به دریا می رود اما دراینجا منظور مولانا این است که دریا منبع آب است وآب جوی هم از ابری است که ازبخار دریا پدید می آید.           

 ( 1166) خرگوش گفت امانم بده که عذر موجهى دارم اگر بزرگانه عفوم فرمایى.() و اجازه دهى خواهم گفت تو خداوندگار و پادشاهى و من بنده درگاه.( 1167) شیر گفت چه عذرى؟ اى ابله بى‏شعور این وقت بحضور شاه حاضر مى‏شوند؟( 1168) تو مرغ نابهنگامى باید سرت بریده شود و عذر احمقان مسموع نیست.( 1169) عذر احمق بدتر از گناه او است و عذر نادان زهر دانش است. ( 1170) اى خرگوش نادان من گوش خر ندارم که عذر ترا بشنوم.( 1171) خرگوش گفت اى پادشاه بیا و یک ناکس را کس تصور کن و عذر یک ستمدیده‏اى را بشنو.( 1172) براى سلامتى جان و صدقه سر خود بى‏چاره گمراهى را از در خانه خود مران. ( 1173) دریا که بهزاران جوى آب مى‏دهد هر خسى را بالاى امواج آب خود مى‏نشاند.

 بر جاى او: به کنایه: در محل استحقاق.

جامه‏ى کسى را ببالاى او بریدن: به کنایه، کارى باندازه و شایسته‏ى کسى کردن. یعنی من درجای مناسب کرم وبزرگواری دارم.

جاى لطف: یعنی اگرچه لایق لطف نیستم.

اژدرهای عنف: یعنی در برابر تو تسلیمم به هرچه بر سرم آید.           

آن نفر: یعنی آن گروه نخجیران.

   ( 1174) دریا از این بخشش کاسته نخواهد شد و هر چه کرم کند بیش و کم نمى‏شود.( 1175) شیر گفت البته من کرم دارم ولى بجاى خودش و هر کسى را مشمول آن نخواهم کرد. ( 1176) خرگوش گفت عذرم را مى‏گویم بشنو اگر لایق لطف نبودم بهرچه که از جانب تو آید تسلیمم.( 1177) من موقع چاشت با رفیق خودم بسوى شاه مى‏آمدیم. ( 1178) من بودم و خرگوش دیگرى که با من همراه کرده بودند که نزد شاه آئیم.